Οι δράσεις του εκπ/κού προγράμματος eTwinning "Στου φεγγαριού τη γλάστρα μύθοι όνειρα και κάστρα", ευθύνης της εκπ/κού κας Κέλλυς Τσανούκα, μας οδήγησαν στον βυζαντινό πύργο της Γαλάτιστας και στο ιστορικό μοναστήρι της Αγίας Αναστασίας.

Ιστορικά στοιχεία:

Ο πύργος της Γαλάτιστας είναι κτισμένος σίγουρα με ενετική τεχνοτροπία. Μάλλον όμως δεν είναι ενετικός. Δεν είναι γνωστό πότε κτίστηκε ακριβώς. Ίσως στις αρχές του 15ου αιώνα. Επομένως μπορεί να χαρακτηριστεί σαν "υστεροβυζαντινός".

Επιβλητικός, στενός, με εσοχές στα εξωτερικά τείχη του και μικρές κάθετες σχισμές για παράθυρα, ο Πύργος της Γαλάτιστας είναι προφανές ότι αποτελούσε ένα φρούριο - παρατηρητήριο που επικοινωνούσε με την πεδιάδα και τα χωριά της ενώ είναι πιθανή η χρήση του και ως φυλακή. Είναι φτιαγμένος από γερή πέτρα και πηλό (το λεγόμενο κουράνι ή κουρασάνι) για αυτό και έχει σκούρο καφέ χρώμα. Όταν υπήρχε ακόμη δάσος γύρω, λέγεται ότι ότι μόνο από μακρυά μπορούσε κανείς να τον εντοπίσει!

Δίπλα από τον Πύργο περνούσε ένα ορμητικό γεγονός που αποδεικνύεται από τον νερόμυλο που διασώζεται ακριβώς κάτω από τον Πύργο. Σήμερα ο πύργος περιβάλλεται από τα σπίτια του χωριού σε έναν μάλλον ασφυκτικό κλοιό.

Σύμφωνα με την εκδοχή του επισκόπου Ιωακείμ Αρδαμερίου (1918) η Γαλάτιστα πήρε το όνομά της από τον Πύργο της και όχι το αντίστροφο. Ίσως να είχε χρησιμεύσει και σαν φυλακή για τους εξόριστους καταδίκους του Γαλατά. Άλλωστε το χωριό κτίστηκε πολύ μετά τον πύργο. Πότε ακριβώς δεν είναι γνωστό. Μάλλον κάπου το 15ο αιώνα.

Την περίοδο 1995-1996, η 10η Εφορεία αρχαιοτήτων έκανε εργασίες αναστήλωσης στον πύργο. Τοποθετήθηκε μια ξύλινη οροφή, ξύλινο δάπεδο, μπήκαν τζάμια στα παράθυρα και κατασκευάστηκε σκάλα προς την υπερυψωμένη είσοδο.

Η Μονή της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας βρίσκεται στους νότιους πρόποδες του όρους Ομβριανού, κλάδου του Χορτιάτη, πλησίον της κωμόπολης των Βασιλικών του Νομού Θεσσαλονίκης. Είναι σταυροπηγιακή μονή και χτίστηκε προς τιμή της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας που μαρτύρησε το 304 μ.Χ. κατά τους διωγμούς του Διοκλητιανού. Κατά την παράδοση ιδρύθηκε από την αυτοκράτειρα Θεοφανώ, σύζυγο του Λέοντα ΣΤ' Σοφού (866 ? 912), το 888 μ.Χ. Η αυτοκράτειρα δώρισε στη Μονή Τίμιο Ξύλο και την προίκα της, εξ'ού και η ονομασία «Βασιλικά» σε οικισμό της περιοχής. Ωστόσο, δεν υπάρχουν ιστορικές μαρτυρίες για την ύπαρξη μονής κατά τα βυζαντινά χρόνια.

Το 1522 ο μοναχός Θεωνάς (μετέπειτα μητροπολίτης Θεσσαλονίκης και άγιος) ίδρυσε τη σημερινή μονή, στη θέση των παλαιών ερειπίων. Κατά το δεύτερο μισό του 16ου αι. φτάνει στη μεγαλύτερη ακμή της, αφού έφτασαν να μονάζουν εκεί περίπου 300 μοναχοί, αλλά καταστράφηκε το 1789. Σημαντική ήταν η προσφορά της μονής στην Επανάσταση του 1821, οπότε και έστειλε ιδιόκτητα εμπορικά πλοία στην ναυμαχία του Κορωναίου Κόλπου. Καταστράφηκε ξανά μαζί με τα υπόλοιπα χωριά της περιοχής κατά την καταστολή της επανάστασης στις 12 Ιουνίου 1821. Ανοικοδομήθηκε το 1832 για να φτάσει στις αρχές του 20ου αιώνα να έχει 20 μοναχούς. Στα νεότερα χρόνια, μεταξύ 1921-1971, λειτούργησε Εκκλησιαστική Σχολή. Σήμερα η μονή ανήκει στη δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ηγούμενός της είναι ο Σεβ. Τιτουλαριος Μητροπολίτης Μιλήτου Απόστολος και έχει 2 με 3 μοναχούς.